LIFE
Του Ανδρέα Σπανουδάκη
Κατ’ αρχήν να πούμε ότι διαφωνούμε κάθετα μ’ όποιον ή όποιους αντιστρατεύονται θεμελιώδεις αρχές και αξίες οι οποίες «κλείνουν την πόρτα» στην βαρβαρότητα και στην δικαίωση του ισχυρότερου. Καταδικάζουμε κάθε εξτρεμιστική και αντικοινωνική συμπεριφορά. Όμως υπάρχει μια παγκόσμια και αμετάβλητη αλήθεια: Το Αιτιατό. Όπως έλεγε ο Αριστοτέλης αναπτύσσοντας την τελεολογική ερμηνεία των πραγμάτων: Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Τίνος ου ένεκα = όλα γίνονται για κάποιο λόγο.
Βέβαια ο Αριστοτέλης δεν είχε κατά νου τα συνθήματα στους τοίχους και πως αυτά, ως εκφραστικό μέσο, καταγράφουν την σχέση Αιτία-Αποτέλεσμα.
Στην προκειμένη περίπτωση, το σύνθημα, καταγράφει την ηθικογραφία ενός πολιτικού συστήματος που τα τελευταία χρόνια, εκτός από την φαυλότητα και την αδιαφάνεια εκπροσώπησε επάξια τα συμφέροντα των ολίγων. Σίγουρα θα δούμε κι άλλα εξτρεμιστικά συνθήματα στους τοίχους κτιρίων ως αντίδραση σ’ ένα πολιτικό - οικονομικό σύστημα που δημιουργεί αποστροφή.
Δεν θα επιχειρήσουμε το ψυχογράφημα των εμπνευστών παρόμοιων συνθημάτων. Ουδόλως, εξάλλου, μας ενδιαφέρει το κλινικό αποτέλεσμα μιας έρευνας που θα καταδείξει συγκρουσιακή συνείδηση. Σκληρότητα, μονομέρεια, υπαρξιακή σύγχυση. Όμως σε ξαφνιάζει δυσάρεστα η ανάγνωση τέτοιων συνθημάτων που σε πρώτη ανάγνωση διαφέρουν ετυμολογικά και εννοιολογικά, αλλά κατά βάθος μας διδάσκουν ότι κάθε εποχή διαμορφώνει την Λογική και την Ηθική της.
Ελευθερία είναι να μπορεί κανείς να ζεί στην ορθή κατεύθυνση που κρίνει. Ελευθερία είναι να μπορείς να αγωνίζεσαι ακατάπαυστα ενάντια σ΄όλες τις αντιδράσεις στη θέλησή σου.
Αλίμονο στις κοινωνίες αν στηρίζονταν ακόμα στην αυθεντία των σοφιστών, δηλαδή των μάγων και των ιερέων, για το Ορθό και το Δίκαιο. Εξάλλου οι εκπρόσωποι του σκοταδισμού του Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα αντιμετώπισαν την οργή των Γάλλων επαναστατών γιατί έκριναν τον κόσμο με θεολογικά και όχι με επιστημονικά κριτήρια.
Στον αντίποδα των παραπάνω, ενθυμούμαστε τον Θαλή τον Μιλήσιο που έλεγε: «Απραγούντα μη ονείδιζε, επι γαρ τούτω νέμεσις θεών κάθηται» = Αυτόν που αδρανεί μην τον κακολογείς γιατί σ’ αυτόν πάνω κάθεται η εκδίκηση των θεών.
‘Ισως το σύνθημα στον τοίχο «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΑΙ ΗΣΥΧΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΜΑΖΙ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ» να θέλει να μας διδάξει ότι ο άνθρωπος δεν γεννιέται ελεύθερος, αλλά ικανός να καταστεί ελεύθερος. Την ελευθερία του πρέπει να την κατακτήσει με την σκέψη, με την προσπάθεια, με την πράξη.
Το 1934 ο Σάρτρ αναγνώριζε την αλληλεγγύη όλων των ανθρώπων στη ζωή. Δεν μπορεί, έλεγε, να είναι κανείς ελεύθερος παρά όταν όλοι είναι ελεύθεροι. Η δράση είναι μέτρο ύπαρξης και απελευθέρωσης. Δεν είναι δυνατον, ούτε ορθό, ούτε επιτρεπτό να είναι κανείς απαθής θεατής.
Οι Περσοναλιστές (ο Περσοναλισμός θεωρεί τον άνθρωπο θεμελιώδη αξία, την ανθρώπινη προσωπικότητα υπεράνω πάσης άλλης αξίας), διετύπωσαν την άποψη ότι η ελεύθερη πράξη διαφεύγει την νομοτέλεια και την αναγκαιότητα. Η προσωπικότητα των ανθρώπων είναι πνευματική. Το ζώο δεν γνωρίζει, ενώ ο άνθρωπος είναι διατεταγμένος στην Αλήθεια, στην Ελευθερία, στο Ωραίο.